- Zekâta tabi olan mallar:
Nisab, yani zekât düşen ölçü üzerinden hesaplamaya göre:
GÜMÜŞ: Nisabı 200 dirhemdir, yani 200 dirhem gümüşü olana zekât düşer. Daha az olursa düşmez. 200 dirhem, 640 gr. gümüştür. 1/40 nisbetinde verilir ki 16 gr. Eder. yani her 640 gr. gümüş için, 16 gr. gümüş verilmelidir.
“ Beş ukiyden az gümüşe zekât yoktur” Müslim
(Bir ukiy, 40 dirhemdir. Beş ukiy 200 dirhemdir)
ALTIN: Nisabı 20 miskaldir. 20 miskal, 96 gr. eder. yani 96 gr. altını olana zekât düşer. 1/40 nisbetinde verileceğine göre; 96 gr. altını olan, 2,4 gr zekâtını verir.
DEVE: Nisabı 5 devedir. Yani 5 devesi olana zekât düşer. 5 devesi olan, 1 koyun zekât verir. 40 devesi olan, 1 deve zekât verir. 120 devesi olan, 3 deve zekât verir.
SIĞIR: Nisabı 30’dur. 30 sığır oluncaya kadar zekât yoktur. 30 sığırı olan, 2 yaşında bir danayı zekât olarak verir.
KOYUN VE KEÇİ: Nisabı 40’tır. Zekât için malın yaşlı ve kart olanı da, en iyisi de tavsiye edilmemiştir. Orta karar olan tavsiye edilmiştir.
ATLAR VE Diğer hayvanlar: Ticaret için bulundurulan attan zekât verilir. Her ticari at için 1 miskal(4,8gr) altın verilir.
TOPRAK MAHSULLERİ: Bunlar buğday, arpa, mısır ve diğer ürünlerdir. Nisabı 1 tondur.
“Beş vesk’ten(1 tondan) az toprak mahsullerinden dolayı zekât gerekmez” Müslim/Ebû Said el Hudrî(r.a.)
“Nehir ve yağmur sularıyla sulanan arazilerin mahsullerinde 1/10; hayvanların yardımıyla sulanan arazilerin mahsullerinde ise 1/20 zekât verilir” Müslim
İmam-ı Âzam Ebû Hanife’ye göre; yerden çıkan bütün mahsuller için zekât verilir. Ebû Hanife’ye göre nisab dolması ve üzerinden 1 yıl geçmesi de gerekmez.
Topraktan çıkan mahsulün 1/10 veya 1/20’si, uşr’dur. Topraktan mahsul alan Gayri Müslim ise bunun verdiği zekâta da harac denir.
Ebû Hanife’ye göre; ister 1/10, ister emekle işlenen topraktan verilen 1/20 zekât; hayvan, tohum, afet, gübre, ilâç ve işçi masrafları düşmeden hesaplanarak verilir. Toprak sahibi çocuk, deli, köle olsa da uşr’u verilir (zekât gibi değil).
Bal, pamuk, çay, tütün, zeytin, üzüm, yaş hurma için uşr verilir.
Zift, petrol ve tuz için uşr yoktur. Ne kadar çok olursa olsun; evin bahçesindeki meyve ve sebzeler için, odun, ot, saman için uşr verilmez.
MEYVELER: Kuru hurma, kuru üzüm ve diğer çeşitler için uşr verilir.
ZİNET EŞYASI: İmam-ı Âzam’a göre zinet eşyasının hepsinden zekât verilir.
MADENLER: Bazı ulemaya göre bu madenlerden altın ve gümüş olmayanlar için zekât yoktur demişlerse de; İmam Âzam ihtiyaten 1/5 inin her ne maden olursa olsun hazineye verilmesi gerektiğini doğru bulmuştur. Eğer maden kişinin kendi evinin bahçesinden çıkmışsa, bir şey vermek icap etmez. Ama dışarıda, kırda, açık arazide bulunan madenler için 1/5’i verilir. Kendi oturmadığı arazisinde çıkan madenler için de 1/5i hazineye verilir.
DEFİNELER: Hazineye 1/5’i verilir.
TİCARET MALLARI: Zekâtı 1/40’tır. Satılmak üzere alınan her şey canlı veya cansız ticaret malıdır. Ticaret malının zekâtı; ticarete başladıktan bir sene sonra hesaplanarak verilir. Eğer bir yıl dolmadan, ticaretten vaz geçse, zekât düşer. Sene içinde çok iyi kâr etse ve senenin sonunda zarar etse, kâr ve zararını hesaplar, eğer kâr elinde kalıyorsa ve bu da nisap miktarına ulaşmışsa, zekât verir. Yok zarar ile kâr baş başa gelmişse, üzerindeki zekât verme sorumluluğu düşer.
İHTİYAÇ EŞYASI: İnsanı yaşamda ayakta tutan, ölümden koruyan şeylerdir. Bunlar: Nafaka (yiyecek ve mutfak eşyası, giyecek, oturulacak ev ve gerekli olan ev eşyası), binek hayvanı veya araba, silâhlar( korunmak üzere ve av için), hizmetkâr, sanat aletleri(sanatını yaparken kullanılan), lüzumlu kitaplardır.
Nafakadan kast edilen kendisinin ve bakması vacip olan ev halkının nafakasıdır. Bunun fazlası ve kitapların fazlası, ticaret niyeti olmadıkça, zekâta katılmaz.
İhtiyaç eşyasını almak için ve ölüm parası olarak ayrılmış olan para; zekât hesaplanırken, nisap miktarına katılır. 1 sene geçtiği halde, bu para nisap miktarından az olmaz ise katılır. ZEKÂT İÇİN İHTİYAÇ EŞYASINA SAHİP OLMAK ŞART DEĞİLDİR!…