Korkunun Kısımları:

Allah(c.c.) yolunda olanların korkuları çekindikleri şeylere göre değişiktir. İnsanlar ya geçmişlerinden, ya da geleceklerinden korkarlar.

A)Geçmişlerine ait korku taşıyanlar:

1) Bir kısmı geçmişte işledikleri günahları sebebiyle korkarlar. Bu korku avama aittir. Avam ne İlâhi Sıfatlar, ne de Zât hakkında bilgi sahibi değildir. Böylece, işlediği günahları bilir ve korkar. En alt derecede olan korkudur. Çünkü burada Zât’a ait bir korku yoktur. Kendi günahlarının karşılığı olarak, Allah’ın muamelesinin nasıl olacağını düşünmekle, sebepler ile ilgili bir korku vardır.

2) Bir kısmı da geçmişlerine ait, yani ezele ait korku duyarlar. Bu, ezeldeki durumunu bilmemesi sebebiyle, yani ilk yaratıldığı ruhlar âlemindeki, kendi için Allah-ü Tealâ’nın takdir ettiği kaderi bilemediğinden, hakkında ne yazıldığını bilememekten duyulan korkudur. Bu kişiler bilir ki, Allah(c.c.) dilediğini yapar. Kimse karışamaz. Ezeldeki hükmü, Zât’ına aittir. Ezelde saidlerden yazılmış olan, şu dünyada şakî gibi yaşasa bile, son anda ezelin hükmü geçer de, ezelde yazılmış olduğu gibi said olarak can verir. Nice said gördüklerimiz de, son nefeslerini ezeldeki hükme uyarak şakî olarak vereceklerdir. Bu, Allah’ın takdiri ile olandır. İşte, böyle korkanlar, kendi yaptıklarından veya yapamadıklarından değil, Allah(c.c.)’ın azametinden, Celâlinden, Cemalinden korkarlar. Böyle biri sadıklar makamına çıksa da korkusu devam eder. Bu korku kişinin kemal ve marifetine delâlet eder ve korkuların en üstünüdür. Azametten korkmak, sıddıkların ve tevhide ulaşanların korkusudur. Bu kişiler bilirler ki, bu korku günah işlemek ile sahip olunan korkudan daha şiddetlidir. Samimi tevbe ile affedildiklerinin bilincinde olsalar da korkmaları değişmez. Azametten korkmak, kişinin marifeti ile ilgilidir. Günahından dolayı korkan günahkâr da, eğer Allah hakkında marifete( irfana, bilgiye) sahip olsa, o zaman günahından değil; Azametinden, Heybetinden ve Celâlinden korkacaktı.

B)Geleceğe ait korkular:

1) En büyüğü son nefes korkusudur. İnsan son nefeste nasıl gideceğini bilmediği için korkar. Son nefes korkusu da, ezeldeki kader hükmü bilinmediği için duyulur. Allah(c.c.) yolunda olan kişilerde; alimlerde, zahitlerde, salihlerde, alt derecedeki ariflerde;çeşitli zamanlarda olmak üzere çeşitli korkular olur. Bunlar: Tevbe etmeden ölmekten, tevbeyi bozmaktan, vazifelerini hakkıyla yerine getirememekten, kalbinin kararmasından, tekrar şehvetlerine uymaktan, istikametten ayrılmaktan, kibre düşmekten, gafletten, su-i hatime(kötü son)dan korkarlar. Bu korkuların sahibine özel faydaları olur.

2) Geleceğe ait olmak üzere: Ölüm anı ve ölüm acısı, kabir azâbı, Münker ve Nekir Meleklerinin sorgulaması, kıyametin şiddeti, sırat, cehennem korkusu, hesap verme, gizli günahlarının ortaya dökülmesi, cennetten mahrumiyet korkusu gibi korkulardır.

Korkunun en üstün derecesi, Allah(c.c.)’ın Cemalinden mahrumiyet korkusudur. Bu korku ariflere aittir. Arif cehennem ateşinden değil, müşahedeye engel olan perdeden korkar.