ESMÂ-İ HÜSNÂ
GİRİŞ
Esmâ: İsimler, Hüsnâ: Güzel, Esmâ-i Hüsnâ: Güzel isimler demektir. Kur’an-ı Kerim’de, Allah’a nisbet edilmiş olan isimlerin sayısını 313’ e kadar çıkaranlar vardır. Bu konu ile ilgili meşhur hadis ise, hadis alanında reddolunamayan Buharî ve Müslim tarafından haber verilmiş hadistir ki; Buharî Tevhid bölümünde, Müslim ise Zikir bölümünde rivâyet etmişlerdir. Bu hadis Ebû Hüreyre(r.a.)’ye dayanır.Şöyledir: “ Allah’ın doksan dokuz ismi (yüzden bir eksik)vardır. Bunları ihsa eden(ezberleyip,benimseyen) Cennet’e girer.”
Allah’ı anlamak yaratılmış için dört kademede mümkündür. Bu dört kademe her insan için aynı şekilde değildir. Şöyle ki Allah, bütün yaratmış olduğu mahlûkuna yansır. Bu, her yaratılmış için farklı yansımalar şeklinde olur. Bazılarına yansımış olsa dahi bu yansımayı yine kendi muradı ile perdeler. Yansımaya tasavvuf lisanında tecelli diyoruz. Allah’ın hem canlı ve cansız varlıklara, hem de olaylara tecellisi vardır. İşte dört kademeli tecelliyi şu şekilde anlayabiliriz:
– Fiil tecelliyatı
– İsim tecelliyatı
– Sıfat tecelliyatı
– Zâti tecelliyat
Fiil Tecelliyatı: Allah’ın, bütün işlerin sahibi olduğunu bilmektir. Bir kulda fiil tecelliyatı meydana gelmiş ise o kişi, işlerin sahibi olarak Allah’ı görür. Her işte işi yapanla birlikte yaptıranı da görür. Fiil tecelliyatında önemli bir husus sadece kendisi için değil karşısındaki için de fiil tecelliyatını işler halde görmektir. Bu husus üzerinde, konumuz dışı olduğu için fazla durulmayacaktır.
İsim Tecelliyatı: Kur’an-ı Kerim’de pek çok yerde geçen Allah’ın 99 isminin insana yansıması mümkün olup hatta teşvik edilmektedir. 99 isim Allah’ın ahlâkını tarif eder.Kur’an-ı Kerim’de “Allah’ın Ahlâkı ile ahlâklanınız” âyet-i kerimesi bütün insanlara İlahi Ahlâk ile ahlâklanmayı tavsiye etmektedir. Bu bakımdan isim tecellisi çok önemlidir. İnsanın Allah’a yakınlığı, ne kadar çok isimle ve her bir isim ile ne kadar miktarda isimlenmiş ise, o ölçüdedir. Bir kişiye ne kadar az isim tecelli etmiş ise o kişi o derece Allah’dan uzak düşmüş olur.
Sıfat Tecelliyatı: Allah’ın zâti ve subûti sıfatları vardır. Bu sıfatların insana yansıması, fiil ve isim yansımalarından sonra olur. Bir insanın Allah’ın güzel isimleri ile isimlenmeye çalışarak, her an bir gayret ile ahlâkını İlâhi Ahlâka değiştirme süreci yaşaması isim yansımasıdır. Lâkin bu isimlerin , yani İlâhi Ahlâkın o kişide gayretsiz olarak tabii bir şekilde mevcut olması, bu güzel isimlerle sıfatlanmak demektir. Sıfat tecellisi İlâhi Ahlâkın meleke haline gelmesi demektir. Bu konu anlatacaklarımızın dışında olduğu için bu kadarı kâfi görüldü.
Zâti Tecelli: İnsan-ı kamil için mümkün olan bir tecelliyat olup, bu hale sahip olan nadirin nadiridir . Hz.Peygamber(s.a.v) ve varisi olan arif-i billâhların bir kısmıdır.
ESMÂ-İ HÜSNÂ (ALLAH’IN AHLÂKI)
Kur’anda Esmâ-i Hüsnâ’nın varlığını 4 âyette buluruz: A’râf 180/ Tâhâ 8/ İsrâ 110/ Haşr/24.âyetler. Ayrıca 20 yerde “isim” kelimesi Allah’a izafe edilerek geçer. 9 yerde “ismullah” ve “ismü rabbik” tarzında, iki âyette de”ismuh” şeklinde geçer.
Allah’ın 99 ismini bazı iman sahipleri ezberlemeye veya belli zamanlarda okumaya itina gösterirler. Elbette bu isimlerin manâlarını da bilerek okumanın faydası vardır. Lâkin esas olan bu isimleri öğrenip kendi ahlâkımızda yerleştirmek, yani bu isimler ile isimlenmek, hatta vasıflanmak asıl olan faydayı sağlayacaktır. Bu sebepten :
“…o günde ki ne mal fayda verir, ne oğullar.Meğer ki Allah’a menfi ihtiraslardan temizlenmiş ve İlâhi vasıflarla bezenmiş bir kalp ile gelenler ola.” Şuarâ 88,89
Esmâ-i Hüsnâ’da her isim bir, Allah’a ait olan yönü ile ve bir de eğer insanda tecelli ediyor ise insana yansıması yönü ile ele alınacaktır. Bazı isimler insanda top yekûn tecelli etmeyebilir.
“ En güzel isimler Allah’ındır. O halde O’nu onlarla çağrınız.” A’râf 180
“Yaratıp tesviye eden Rabbinin yüce ismini tesbih et” A’lâ 1,2
“Siz O’nu bırakıp, sizin ve atalarınızın isimlendirdiği isimlere tapıyorsunuz.” Yusuf 40
“Adem’e bütün isimleri öğretmişti…” Bakara 31
“ Allah o (Allah) dır ki kendisinden başka hiçbir İlâh yoktur. En güzel isimler O’nundur.” Tâhâ 8
(Habibim) de ki: “İster Allah diye dua edin, ister Rahman deyin.Hangisini deseniz,en güzel isimler hep O’nundur.” İsrâ 110
Hadis kaynaklarında Esmâ-i Hüsnâ:
* Buharî’nin Tevhid ve Da’avât bölümlerinde,
* Müslim’in Zikir bölümünde,
* Tirmizî’nin Da’avât bölümünde,
* İbn Mâce’nin Du’â bölümlerinde pek çok esma hadisleri vardır.